1-12. ฌานาทิสุตฺตทฺวาทสกํ

[923-934] สาวตฺถินิทานํ ‘‘จตฺตาโร เม, ภิกฺขเว, ฌานาฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ ปีติยา จ วิราคา อุเปกฺขโก จ วิหรติ สโต จ สมฺปชาโน สุขญฺจ กาเยน ปฏิสํเวเทติ, ยํ ตํ อริยา อาจิกฺขนฺติ – ‘อุเปกฺขโก สติมา สุขวิหารี’ติ ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ปุพฺเพว โสมนสฺสโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมา อทุกฺขมสุขํ อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธิํ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ฌานา’’ติฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, คงฺคา นที ปาจีนนินฺนา ปาจีนโปณา ปาจีนปพฺภารา; เอวเมว โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จตฺตาโร ฌาเน ภาเวนฺโต จตฺตาโร ฌาเน พหุลีกโรนฺโต นิพฺพานนินฺโน โหติ นิพฺพานโปโณ นิพฺพานปพฺภาโรฯ กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จตฺตาโร ฌาเน ภาเวนฺโต จตฺตาโร ฌาเน พหุลีกโรนฺโต นิพฺพานนินฺโน โหติ นิพฺพานโปโณ นิพฺพานปพฺภาโร? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป.… ทุติยํ ฌานํ…เป.… ตติยํ ฌานํ…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จตฺตาโร ฌาเน ภาเวนฺโต จตฺตาโร ฌาเน พหุลีกโรนฺโต นิพฺพานนินฺโน โหติ นิพฺพานโปโณ นิพฺพานปพฺภาโร’’ติฯ ทฺวาทสมํฯ

คงฺคาเปยฺยาลวคฺโค ปฐโมฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ฉ ปาจีนโต นินฺนา, ฉ นินฺนา จ สมุทฺทโต;

ทฺเวเต ฉ ทฺวาทส โหนฺติ, วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติฯ

อปฺปมาทวคฺโค วิตฺถาเรตพฺโพฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ตถาคตํ ปทํ กูฏํ, มูลํ สาโร จ วสฺสิกํ;

ราชา จนฺทิมสูริยา, วตฺเถน ทสมํ ปทนฺติฯ

พลกรณียวคฺโค วิตฺถาเรตพฺโพฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

พลํ พีชญฺจ นาโค จ, รุกฺโข กุมฺเภน สูกิยา;

อากาเสน จ ทฺเว เมฆา, นาวา อาคนฺตุกา นทีติฯ

เอสนาวคฺโค วิตฺถาเรตพฺโพฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

เอสนา วิธา อาสโว, ภโว จ ทุกฺขตา ติสฺโส;

ขิลํ มลญฺจ นีโฆ จ, เวทนา ตณฺหา ตสินา จาติฯ

5. โอฆวคฺโค